Có bao giờ bạn vừa nhận lương đầu tháng đã thấy phấn khởi, nhưng chỉ vài tuần sau lại loay hoay vì chẳng biết tiền đã đi đâu mất? Đây là tình trạng rất nhiều người gặp phải khi chưa có kế hoạch chi tiêu cá nhân rõ ràng. Tiền bạc được tiêu theo cảm hứng, thích gì mua nấy, để rồi khi cần một khoản cho tiết kiệm hay dự định lớn thì chẳng còn lại bao nhiêu.
Ngay từ bây giờ bạn có thể thay đổi và lập kế hoạch chi tiêu cá nhân. Chỉ cần bạn tập thói quen ghi lại thu nhập, phân loại chi tiêu và đặt hạn mức cho từng nhóm, dòng tiền sẽ dần trở nên minh bạch hơn. Bạn vẫn có thể mua sắm, đi chơi hay tận hưởng cuộc sống, nhưng đồng thời cũng tạo được khoản tiết kiệm đều đặn cho tương lai. Điều quan trọng là bạn sẽ thấy sự an tâm khi biết mình đang kiểm soát tiền bạc thay vì để tiền bạc kiểm soát mình.
1. Vì sao cần có kế hoạch chi tiêu cá nhân?
Nếu không có kế hoạch chi tiêu cá nhân, hầu hết chúng ta thường sử dụng tiền theo cảm hứng. Khi muốn mua gì thì mua, lúc phát sinh nhu cầu thì sẵn sàng chi ngay, và chỉ đến cuối tháng mới bất ngờ nhận ra ví tiền đã cạn kiệt. Điều này không có nghĩa là bạn luôn thiếu tiền, mà vấn đề nằm ở chỗ số tiền kiếm được chưa được phân bổ hợp lý.
Nhưng khi bắt đầu lập kế hoạch chi tiêu cá nhân, bạn sẽ biết rõ dòng tiền của mình đi đâu về đâu. Mỗi khoản chi đều có mục đích cụ thể, phục vụ cho một nhu cầu hoặc mục tiêu nhất định, thay vì biến mất một cách vô hình. Nhờ vậy, bạn vừa đáp ứng được những nhu cầu cơ bản hàng ngày, vừa có thể tận hưởng cuộc sống, lại vẫn duy trì được khoản tiết kiệm hoặc đầu tư đều đặn cho tương lai.
Quan trọng hơn cả, việc kiểm soát được tiền bạc giúp bạn thoát khỏi cảm giác bất an mỗi khi nhìn lại tài chính. Thay vì lo lắng không biết tháng này còn bao nhiêu, bạn sẽ có sự chủ động, an tâm và tự tin hơn trong từng quyết định chi tiêu.
2. Các bước lập kế hoạch chi tiêu cá nhân hiệu quả
Trước đây mình cũng từng chi tiêu khá tùy hứng. Có tháng nhận lương xong thì thoải mái mua sắm, đi ăn uống, nhưng đến cuối tháng lại không hiểu vì sao ví trống rỗng. Sau vài lần như vậy, mình mới nhận ra vấn đề không phải là thiếu tiền, mà là mình không hề có kế hoạch rõ ràng. Từ lúc tập thói quen quản lý chi tiêu, mình thấy cuộc sống nhẹ nhõm hơn hẳn. Dưới đây là vài kinh nghiệm mà mình rút ra được, bạn có thể thử áp dụng.
Biết chính xác mình có bao nhiêu
Lúc trước, mình chỉ nghĩ đơn giản: “Lương tháng này là từng đây, thế là đủ rồi”. Nhưng thực tế còn nhiều khoản khác như làm thêm, thưởng, hay tiền lời nhỏ từ kinh doanh. Khi mình ngồi lại, liệt kê tất cả, mới thấy số tiền mình có không hề ít. Biết rõ thu nhập giúp mình chủ động hơn trong việc sắp xếp chi tiêu.
Ghi chép chi tiêu hằng ngày
Ngày trước mình hay bỏ qua những khoản nhỏ, nghĩ rằng vài chục nghìn cà phê chẳng đáng kể. Nhưng sau một tháng, cộng lại thì số tiền đó đủ để mình đi được một chuyến du lịch ngắn. Từ đó, mình bắt đầu ghi lại mọi khoản chi, dù nhỏ đến đâu. Khi gom hết lại, mình dễ dàng nhận ra thói quen nào đang làm “rò rỉ” ngân sách.
Đặt giới hạn cho từng khoản
Sau khi biết mình chi vào đâu nhiều nhất, mình bắt đầu chia hạn mức cho từng nhóm. Ví dụ, ăn uống mình cho phép tối đa 40% thu nhập, giải trí chỉ 20%, còn lại thì để dành cho học tập và tiết kiệm. Ban đầu hơi khó giữ kỷ luật, nhưng sau vài tháng mình quen dần, thậm chí còn thấy thích thú khi tháng nào chi tiêu dưới mức đã đặt ra.
Thử áp dụng quy tắc 50/30/20
Có lúc mình thấy phân chia theo nhóm hơi rối, nên mình chuyển sang thử quy tắc 50/30/20. Tức là 50% cho nhu cầu cơ bản, 30% cho sở thích, và 20% cho tiết kiệm hoặc đầu tư. Cách này dễ nhớ, phù hợp nếu bạn mới bắt đầu. Cá nhân mình thấy rất hữu ích trong giai đoạn đầu tập thói quen chi tiêu có kế hoạch.
Gắn kế hoạch với mục tiêu cụ thể
Lúc đầu mình tiết kiệm chỉ vì “nên tiết kiệm”, nên hay bỏ dở giữa chừng. Sau đó mình đặt mục tiêu rõ ràng: tiết kiệm 30 triệu để đi du lịch, hay để dành 100 triệu làm quỹ dự phòng. Khi có mục tiêu, mình có động lực rõ ràng hơn và việc để dành tiền trở nên thú vị hơn hẳn.
Dùng ứng dụng hỗ trợ
Mình từng ghi chép bằng sổ tay, nhưng nhiều lúc quên hoặc lười cộng lại số liệu. Sau này mình chuyển sang dùng ứng dụng quản lý tài chính cá nhân, mọi thứ tiện hơn nhiều. App sẽ tự phân loại chi tiêu, vẽ biểu đồ, thậm chí nhắc nhở nếu mình sắp vượt hạn mức. Nhờ vậy mình tiết kiệm được cả thời gian lẫn công sức.
3. Lợi ích khi duy trì kế hoạch chi tiêu cá nhân
Khi bạn đã quen với việc lên kế hoạch và tuân thủ nó, rất nhiều lợi ích sẽ xuất hiện.
Tiền bạc minh bạch hơn: Bạn biết rõ mình tiêu bao nhiêu, còn lại bao nhiêu, và khoản nào cần cắt giảm.
Tâm lý thoải mái: Không còn cảnh lo lắng mỗi khi đến cuối tháng hay gặp tình huống bất ngờ.
Hình thành thói quen tiết kiệm: Mỗi tháng dù ít hay nhiều, bạn vẫn để dành được một khoản cho tương lai.
Có khả năng đầu tư: Khi tài chính đã ổn định, bạn có thể nghĩ đến việc sinh lời từ nguồn tiền nhàn rỗi.
Tự do tài chính lâu dài: Kiểm soát chi tiêu tốt hôm nay chính là nền tảng cho sự ổn định và tự do trong tương lai.